گُستره دِلالی برهان صدّیقین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران .

2 استادیار گروه فلسفه و کلام، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.

چکیده

مسئله اثبات وجود واجب‌الوجود و اسماء و صفاتش همواره یکی از دغدغه‌های فیلسوفان و متکلّمان در عالم اسلام بوده و یکی از مسائل مهم در فلسفه اسلامی به شمار می‌رود. لذا اندیشمندان اسلامی برهان‌های فراوانی همچون برهان حرکت، برهان نفس، برهان حدوث و برهان صدّیقین برای اثبات ذات واجب‌الوجود مطرح کرده‌اند. برای نخستین بار ابن‌سینا برهان صدّیقین را در شماری از آثارش مطرح کرد و فیلسوفان پس از وی نیز با اندکی تفاوت تقریرهایی از این برهان عرضه کردند. ویژگی مهم برهان صدّیقین این است که با حذف واسطه‌ها به اثبات ذات واجب می‌پردازد. به عبارت دیگر، از ذات به ذات می‌رسد. در این مقاله در پی آنیم که گُستره دِلالی و قلمرو این برهان نسبت به اسما و صفات را اثبات و آشکار کنیم و به این پرسش پاسخ دهیم که: آیا برهان صدّیقین افزون بر اثبات ذات الاهی، توانایی اثبات اسماء و صفات را نیز دارد یا خیر؟ بدین‌منظور ابتدا به معرفت‌پذیری صفات و برهان‌پذیری ذات و صفات می‌پردازیم. آنگاه ثابت خواهیم کرد که برهان صدّیقین، اسماء و صفات واجب‌الوجود را نیز اثبات می‌کند. پیش‌فرض مهم این مسئله، عینیّت اسماء و صفات با ذات است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Semantic Range of the Argument of the Truthful

نویسندگان [English]

  • Ali Eftekhari 1
  • Jalal al-Din (Mohammad) Maleki 2
1 PhD Student in Islamic Philosophy and Theology, University of Religions and Denominations, Qom, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Philosophy and Theology, University of Religions and Denominations, Qom, Iran,
چکیده [English]

The issue of proving the existence of the necessary being and its names and attributes has always been one of the concerns of philosophers and theologians in the Islamic world and is one of the important matters in Islamic philosophy. Therefore, Islamic thinkers have proposed many arguments such as the argument of motion, the argument of soul, the argument of occurrence and the argument of the truthful to prove the essence of the necessary being. For the first time, Ibn Sina proposed the argument of the truthful in a number of his works, and philosophers after him offered interpretations of this argument with slight differences. An important feature of this argument is that it proves the essential nature by eliminating intermediaries. In other words, it goes from essence to essence. In this article, we seek to prove and reveal the semantic range and scope of this argument in relation to names and attributes, and to answer the question: Does the argument of the truthful have the ability to demonstrate names and attributes in addition to proving the divine essence or not? For this purpose, we first deal with the recognizability of attributes and the provability of essence and attributes. Then we will show that the argument of the truthful also proves the names and attributes of the necessary being. The important premise of this issue is that names and attributes are identical with essence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Argument of the Truthful
  • Scope
  • Necessary Being in Essence
  • Names
  • Attributes
نهج‌البلاغه (1379). ترجمه: محمد دشتی، قم: آل‌علی.
ابن بابویه قمی (صدوق)، محمد بن علی (1384). التوحید، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1326). اقسام علوم العقلیة، ضمن تسع رسائل فی الحکمة والطبیعیات، قاهره: دار العرب، الطبعة الثانیة.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1363). المبدأ و المعاد، زیر نظر: مهدی محقق، تصحیح: عبدالله نورانی، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران، دانشگاه مک‌گیل.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1371). المباحثات، تحقیق: محسن بیدار، قم: بیدار.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1375). الاشارات والتنبیهات مع المحاکمات، قم: نشر البلاغة.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1379 الف). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، مقدمه و تصحیح: محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: دانشگاه تهران.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1379 ب). تعلیقات، قم: دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1404 الف). المنطق من کتاب الشفاء، تحقیق: سعید زائد و دیگران، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1404 ب). الالهیات من کتاب الشفاء، تصحیح: سعید زائد و دیگران، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1404 ج). التعلیقات، تحقیق: عبد الرحمن بدوی، قم: مکتبة الأعلام الاسلامی.
ابن عربی، محمد بن علی (1293). الفتوحات المکیة، بولاق: بی‌نا.
باقلانی، محمد بن طیب (1367). التمهید، قاهره: بی‌نا.
بغدادی، عبد القاهر (1367). الفرق بین الفرق، قاهره: بی‌نا.
تفتازانی، مسعود بن عمر (1409). شر ح جامع المقاصد، قم: شریف الرضی.
سبحانی، جعفر (1384). الاهیات، قم: مؤسسه امام صادق (ع).
سبزواری، ملاهادی (1369). شرح المنظومه، تصحیح و تعلیق: آیت‌الله حسن حسن‌زاده آملی، تقدیم و تحقیق: مسعود طالبی، قم: ناب.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1386). تعلیقات، قم: مکتبة مصطفویة.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1981). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الثالثة.
موسویان، عبدالله (1397). شرحی مخصوص بر مقدّمه فصوص، تهران: هرمس.