بررسی و تحلیل منطقی ادله ضرورت دین بر مبنای برهان لطف و حکمت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته سطح چهار حوزه علمیه، قم، ایران

2 کارشناس ارشد فلسفه و کلام، دانشگاه مفید، قم، ایران.

چکیده

در حوزه فرآیند معرفت دینی ادله متعددی برای اثبات ضرورت دین از منظر کلامی و فلسفی مطرح شده است. مقاله حاضر ادله ضرورت دین را از دیدگاه حکمت و لطف از منظر برخی از علما بازخوانی منطقی، بررسی و تحلیل می‌کند. در بیان خود، بیشتر به طریق متکلمان، ضمن تعریف نبی با ساختاری منطقی دو برهان می‌آورد که اوّلین برهان، برهانی است مبتنی بر حکمت خدا، با این بیان که مقصود از آفرینش انسان، مصلحت و منفعتی بوده که به انسان‌ها برسد، که در این زمینه بعضی از علما به اراده تشریعی معتقدند و بعضی به اراده تکوینی الاهی در دین قائل‌اند و بعضی علت نهایی را به علت فاعلی برمی‌گردانند و بعضی اراده را به اراده پیامبر و ولی، یعنی اینکه در نفس پیامبر و ولی، اراده‌ها حادث می‌شود وگرنه ارادهٔ خدا محل حادثات نیست که بخواهد ارادهٔ تشریعی حاصل شود. به عبارت دیگر، در نفس نبی یا ولی اراده‌هایی راجع به انسان‌ها وجود دارد، اما متعلقش منافع خود مردم است و در باب تکالیف به خود مردم برمی‌گردد و در مجرای وجوب برآوردن آن مصلحت در حکمت خدا، ضرورت دین و نبوت را اثبات می‌کند. دومین برهان، برهانی است مبتنی بر لطف که در آن استدلال، بعثت را مشتمل بر لطف در تکالیف عقلی و شرط در تکالیف سمعی می‌داند و پس از بررسی دو گزارهٔ لطف‌بودن بعثت در تکالیف عقلی و شرط‌بودن آن در تکالیف سمعی، ضرورت دین و نبی را تبیین و اثبات می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Logical Study and Analysis of the Arguments for the Necessity of Religion based on the Conclusive Argument of Grace and Wisdom

نویسندگان [English]

  • Shams al-Din Gudarzi Borujerdi 1
  • Mahmud Mohammadi 2
1 Level 4 Graduate, Qom Seminary, Iran
2 Holder of Master of Philosophy and Theology, Mofid University, Qom, Iran,
چکیده [English]

In the field of religious knowledge, several arguments have been presented to prove the necessity of religion from a theological and philosophical perspective. The present article examines and analyzes the arguments for the necessity of religion from the perspective of wisdom and grace from the viewpoint of some scholars. This study, more like the theologians' method, while defining the concept of prophet with a logical structure, presents two arguments, the first of which is an argument based on the wisdom of God, stating that the purpose of human creation was expediency and benefit to human beings. In this regard, some scholars believe in the legislative will, and some believe in the divine generative will, and some return the ultimate cause to the efficient cause, and some to the will of the Prophet and the guardian. That is, the wills occur in the soul of the prophet and the guardian since the will of God is not the place of events that need the legislative will. In other words, there are wills about human beings in the soul of the prophet or guardian, but they belong to the interests of the people themselves and go back to them in terms of duties and prove the necessity of religion and prophecy through the necessity of fulfilling the interests in God's wisdom. The second argument is the argument based on grace, which considers revelation to include grace in intellectual duties and to be a condition in auditory ones. This argument, after examining two propositions about the grace of revelation in intellectual duties and its condition in auditory duties, explains and proves the necessity of religion and the prophet.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Necessity of Religion
  • Argument of Grace
  • Argument of Wisdom
  • Rational Duties
  • Auditory Duties
قرآن کریم.
اصفهانی، محمد حسین (1429). نهایة الدرایة فی شرح کفایة الاصول، بیروت: آل البیت لاحیاء التراث.
سهروردی، شهاب‌الدین (1372). مجموعه مصنفات [تلویحات]، تصحیح و مقدمه: هنری کربن، تهران: مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
السیوری، الفاضل المقداد (1396). اللوامع الالهیة فی مباحث الکلامیة، حققه و علّق علیه: محمد علی القاضی الطباطبایی، تبریز: مطبعة شفق.
السیوری، الفاضل المقداد (1405). ارشاد الطالبین الی نهج المسترشدین، تحقیق: مهدی الرجائی، قم: مکتبة آیة الله المرعشی.
السیوری، الفاضل المقداد (1407). النافع یوم الحشر، قم: مؤسسة اهل البیت (ع).
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1368). الحکمة المتعالیة فی اسفار الاربعة، قم: مصطفوی.
لاریجانی، صادق (1384). درس خارج اصول فقه، قم: حوزه ولی عصر (عج).
محمدی، محمود (1387). بررسی و نقد ادله ضرورت دین از دیدگاه فلاسفه (فارابی، ابن‌سینا، سهروردی، ملاصدرا) و متکلمان (خواجه نصیرالدین، فاضل مقداد، ملاعبدالرزاق لاهیجی)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی، استاد راهنما: امیر دیوانی، استاد مشاور: محمد جاودان، قم: دانشگاه مفید.
موسوی خمینی، روح‌الله (1421). لمحات الاصول؛ افادات آیت‌الله بروجردی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
مولوی، جلال‌الدین محمد (1380). مثنوی معنوی، بر اساس نسخه قونیه و مقابله با تصحیح نیکلسون، تصحیح: قوام‌الدین خرمشاهی، تهران: دوستان.