سنجش نفس به‌ مثابه بقچه‌ای از تصورات ذهنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته دکتری فلسفه تطبیقی (گرایش فلسفه ذهن)، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم، ایران.

چکیده

انطباعات و تصورات ذهنی از اموری تلقی می‌شود که در قالب‌های مختلف کراراً برای اثبات جوهر نفسانی استفاده می‌شود. در این ‌بین هیوم معتقد است حقیقت انسان، بقچه‌ای از انطباعات و تصورات ذهنی است که مسلسل‌وار در پی هم می‌آیند و در ورای انطباعات مذکور، زیرلایه‌ای به نام جوهر نفسانی وجود ندارد. لذا نگاه بقچه‌ای به انطباعات ذهنی، مانعی جدی برای اثبات جوهر نفسانی از طریق انطباعات ذهنی است. ریشه انکار مذکور در رد هیوم بر اصل جوهر نهفته است، چراکه بنا بر اصول معرفت‌شناختی هیوم، ما از مقوله‌ای به نام جوهر، انطباعی نداریم و در نتیجه تصوری هم از آن نخواهیم داشت. در این مقاله اثبات می‌کنیم که امکان ندارد «نفس»، «ذهن» یا «من» صرفاً سلسله‌ای از انطباعات باشد که هیچ‌گونه جوهر زیرینی نداشته باشد. برای این کار ضمن اینکه دو دسته ایراد معرفت‌شناختی و متافیزیکی را به دیدگاه بقچه‌ای نفس وارد می‌کنیم، چیستی جوهر از منظر قائلان به نظریه بقچه‌ای، و نیز دلیل رد جوهر از طرف آنها را نقد، و در نهایت، دلیلی را نیز برای اثبات وجود نفس در فضای دیدگاه مذکور صورت‌بندی می‌کنیم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Examining the Soul as a Bundle of Mental Images

نویسنده [English]

  • Mohammad Hasan Fateminia
PhD Graduate in Comparative Philosophy (Philosophy of Mind), Imam Khomeini Education and Research Institute, Qom, Iran.
چکیده [English]

Mental impressions and images are considered as things that are frequently used in various forms to prove the essence of the soul. In the meantime, Hume believes that human truth is a bundle of mental impressions and images that follow each other in a series, and beyond them, there is no substratum called sensual essence. Therefore, the bundle-like view of mental impressions is a serious obstacle to proving the sensual essence through mental impressions. The root of this denial lies in Hume's rejection of the essence itself because according to his epistemological principles, we do not have a category called impression essence, and in turn, we have no idea of ​​it. In this article, we prove that it is not possible for the "soul", the "mind" or the "I" to be merely a series of impressions without any underlying essence. To do this, while introducing two categories of epistemological and metaphysical objections to the bundle-like view of the soul, we critique the whatness of essence from the perspective of proponents of the bundle theory, as well as their reason for rejecting essence.  Finally, we formulate an argument to prove the existence of soul in the field of the mentioned view.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Soul
  • Mind
  • Mental Impressions
  • Mental Images
  • Bundle Theory
  • Sensual Essence
پاپکین، ریچارد؛ استرول، آوروم (1382). کلیات فلسفه، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
جمعی از نویسندگان (1395). هم‌اندیشی معرفت‌شناسی جمعی از دانشمندان، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
حسن‌زاده آملی، حسن (1389). اتحاد عاقل به معقول، قم: بوستان کتاب.
حکاک، سید محمد (1378). «نقد نظریه هیوم در باب منشأ تصورات از دیدگاه حکمت متعالیه»، در: خردنامه صدرا، ش16، ص56-65. ‏
ریتر، یوآخیم؛ و دیگران (1398). فرهنگ‌نامه تاریخی مفاهیم فلسفه، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، ج2.
سربخشی، محمد (1394). چیستی و ارزش معرفت‌شناختی علم حضوری، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
سربخشی، محمد (1395). هم‌اندیشی معرفت‌شناسی جمعی از دانشمندان، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
سلیمانی امیری، عسکری (1388). نقد برهان‌ناپذیری وجود خدا، قم: بوستان کتاب.
صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1981). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث.
طباطبایی، محمدحسین (1392). نهایة الحکمة، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
عابدی شاهرودی، علی (1394). نقد قوه شناخت، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه.
عبودیت، عبدالرسول (1395). حکمت صدرایی به روایت علامه طباطبایی؛ مرحله ششم مبحث عرض؛ کمیت و کیفیت، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
فاطمی‌نیا، محمدحسن (1400). «عدم توانایی نظریه بقچه‌ای ذهن در ساخت این‌همانی شخصی»، در: حکمت اسلامی، در دست چاپ.
فیاضی، غلام‌رضا (1386). درآمدی بر معرفت‌شناسی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
قیاس‌وند، فاطمه (1394). این‌همانی شخصی از منظر هیوم، پایان‌نامه ارشد، استاد راهنما: علیرضا حسن‌پور، استاد مشاور: رضا رضازاده، ایلام: دانشکده الاهیات و معارف اسلامی.
مصباح یزدی، مجتبی (1397). معرفت‌شناسی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مصباح یزدی، محمدتقی (1365). آموزش فلسفه، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، ج1 و 2.
نیک‌زاد، عباس (1382). معرفت نفس از دیدگاه حکیمان، قم: آیت عشق.
ورکشی، حمیدرضا (1389). «ادراکات از دیدگاه هیوم»، در: معرفت، ش155، ص111-130.
یوسفی، محمدتقی؛ شادپور، میثم (1396). «تحلیل انتقادی دیدگاه دیوید هیوم درباره جوهریت و این‌همانی ذهن»، در: معرفت فلسفی، ش58، ص67-84.
Dainton, B. (2008). The Phenomenal Self, Oxford: Oxford University Press.
Hume, David (1739). A Treatise of Human Nature, Bk I, Pt IV, sect. VI, and Appendix, D. F. Norton & M. J. Norton (eds.), Oxford: Oxford University Press.
Hume, David (1965). Treatise of Human Nature, Oxford: Oxford University Press.
Hume, David (1978). A Treatise of Human Nature, Oxford: Clarendon Press.
Norton, David F. (1988). The Cambridge Companion to Hume, UK: Cambridge University Press.
Parfit, D. (1971). “Personal Identity,” In: Philosophical Review, No. 1, pp. 3-27.
Robinson, Howard (2020). "Dualism", in: The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2020 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/fall2020/entries/dualism/>.
Russell, Bertrand (1946). History of Western Philosophy, Great Britain: George Allen & Unwin Ltd.
Stround, Barry (2003). Hume, Ed. Taylor & Francisee-Library, London.
Yang, Eric (2015). “The Compatibility of Property Dualism and Substance Materialism”, In: Philosophical Studies: An International Journal for Philosophy in the Analytic Tradition, No. 12, pp. 3211-3219.