بررسی قوه حافظه از دیدگاه ارسطو و ابن‌سینا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.

چکیده

بحث از نفس و قوایش همواره از دغدغه‌های فیلسوفان بوده است. یکی از این قوا حافظه است. ارسطو و ابن‌سینا در تفسیر این قوه از نفس، دو راه جداگانه انتخاب کرده‌اند. ابن‌سینا حافظه را خزانه وهم می‌داند. در مقابل، ارسطو از قوه وهم نامی نمی‌برد و از این‌رو درباره خزانه‌اش نیز بحث نمی‌کند و با توضیحاتی که می‌دهد تقریباً حافظه را با قوه تخیل یکی می‌داند. در این مقاله در صدد بررسی نظر ابن‌سینا و ارسطو درباره کارکرد حافظه هستیم تا وجوه افتراق و تشابه این دو فیلسوف را نشان دهیم. طبعاً میزان تأثیرپذیری ابن‌سینا از ارسطو در مسئله حافظه را نیز مشخص خواهیم کرد. سنخ این مطالعه تاریخ‌نگاری اندیشه و استخراج آرا از منابع مختلف، مقایسه میان آنها و بررسی نقادانه است. نتیجه اجمالی این است که ابن‌سینا در بیشتر مباحث نفس از ارسطو متأثر بوده است، اما تفسیرش از حافظه با تفسیر ارسطو تفاوت‌های بنیادینی دارد. ارسطو در تفسیرش از حافظه به یادآوری و عنصر زمان در شکل‌گیری حافظه توجه ویژه دارد، اما ابن‌سینا از نقش زمان و یادآوری، سخنی به میان نمی‌آورد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Examining the Power of Memory from the Points of View of Aristotle and Ibn Sina

نویسندگان [English]

  • Morteza Vafi 1
  • Hamid Reza Shariatmadari 2
1 PhD Student in Islamic Philosophy and Theology, University of Religions and Denominations, Qom, Iran.
2 Associate Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, University of Religions and Denominations, Qom, Iran,
چکیده [English]

The discussion of the soul and its powers has always been a concern of philosophers. One of these powers is the memory, in the interpretation of which Aristotle and Ibn Sina have chosen two separate paths. Ibn Sina considers memory to be the treasure trove of illusions. In contrast, Aristotle does not mention the power of illusion. Hence, he does not discuss its treasure trove and according to his explanations, he almost equates memory with imagination. In this article, we seek to examine the views of Ibn Sina and Aristotle on the function of memory to show the differences and similarities between the two philosophers. Naturally, we will also determine the extent to which Ibn Sina is affected by Aristotle on the issue of memory. The type of this study is the historiography of thought, extracting opinions from different sources, comparing and critically examining them. The conclusion is briefly that Ibn Sina was influenced by Aristotle in most matters of the soul, but his interpretation of memory differs fundamentally from that of Aristotle. In his interpretation of memory, Aristotle pays special attention to remembrance and the element of time in the formation of memory, but Ibn Sina does not mention the role of time and remembrance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Memory
  • Recall
  • Self-Power
  • Illusion
  • Remembrance
ابن‌ سینا، حسین ‌بن ‌عبدالله (1352). معراج‌نامه، به‌ اهتمام: بهمن کریمی، رشت: مطبعة عروة‌ الوثقی.
ابن‌ سینا، حسین ‌بن ‌عبدالله (1363). المبدأ والمعاد، به ‌اهتمام: عبدالله نورانی، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی.
ابن‌ سینا، حسین ‌بن ‌عبدالله (1371). المباحثات، مقدمه و تحقیق: محسن بیدارفر، قم: بیدار.
ابن‌ سینا، حسین ‌بن ‌عبدالله (1379). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، مقدمه و تصحیح: محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: دانشگاه تهران، چاپ دوم.
ابن‌ سینا، حسین ‌بن ‌عبدالله (1383 الف). دانش‌نامه طبیعیات علایی، مقدمه و حواشی و تصحیح: سید محمد مشکوة، همدان: دانشگاه بوعلی‌ سینا، چاپ دوم.
ابن‌ سینا، حسین ‌بن ‌عبدالله (1383 ب). رساله نفس، مقدمه و حواشی و تصحیح: موسی عمید، همدان: دانشگاه بوعلی، چاپ دوم.
ابن‌ سینا، حسین ‌بن ‌عبدالله (1386). قانون در طب، ترجمه: علی‌رضا مسعودی، بی‌جا: مرسل.
ابن ‌سینا، حسین ‌بن ‌عبدالله (1387). الاشارات والتنبیهات، تحقیق: مجتبی زارعی، قم: بوستان کتاب، چاپ دوم.
ابن ‌سینا، حسین ‌بن ‌عبدالله (1404).‌ الطبیعیات من کتاب الشفاء، تحقیق: سعید زائد و دیگران، قم: مکتبة آیت‌ الله المرعشی النجفی، الطبعة الثانیة.
ابن ‌سینا، حسین ‌بن ‌عبدالله (1978). الانصاف، در: ارسطو عند العرب، تحقیق: عبد الرحمن بدوی، کویت: وکالة المطبوعات، الطبعة الثانیة.
ابن ‌سینا، حسین ‌بن ‌عبدالله (1980). عیون الحکمة، مقدمه و تحقیق: عبد الرحمن بدوی، بیروت: دار القلم، الطبعة الثانیة.
اتکینسون، ریتا؛ و دیگران (1385). زمینه روان‌شناسی هیلگارد، ترجمه: حسن رفیعی، ویراسته: ناهید حجازی، تهران:‌ ارجمند، چاپ پانزدهم.
ارسطو (1389). درباره نفس، ترجمه: علی‌مراد داودی، تهران: حکمت، چاپ پنجم.
ارسطو (1390). اُرگانون، ترجمه: میرشمس‌الدین ادیب سلطانی، تهران: نگاه.
ارسطو (1392). خطابه، ترجمه: اسماعیل سعادت، تهران: هرمس، چاپ اول.
تسلر، ادوارد (1395). کلیات تاریخ فلسفه یونان، ترجمه: حسن فتحی، تهران: حکمت.
خراسانی، شرف‌الدین (1371). «ارسطو»، در: دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر: کاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ص596-607.
داودی، علی‌مراد (1389). عقل در حکمت مشاء از ارسطو تا ابن‌سینا، تهران: حکمت، چاپ دوم.
رضایی، مهران؛ احمدی‌زاده، محمد (1392). «مجاری نقش‌آفرینی قوه متصرفه و قوه حافظه در افکار و افعال انسان»، در: بلاغ مبین، ش36 و 37، ص55-78.
طوسی، نصیرالدین (1375). شرح الاشارات والتنبیهات (مع المحاکمات)، قم: نشر البلاغة.
فارابی، ابونصر (1381). فصوص الحکمة و شرحه، مقدمه و تحقیق: علی اوجبی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.‌
فارابی، ابونصر (1405). فصوص الحکم، تحقیق: محمدحسن آل‌یاسین، قم: بیدار، چاپ دوم.
فخر رازی، محمد بن عمر (1373). شرح عیون ‌الحکمة، مقدمه و تحقیق: محمد حجازی و احمدعلی سقا، تهران: مؤسسه الصادق.
فخر رازی، محمد بن عمر (1384). شرح الاشارات والتنبیهات، مقدمه و تصحیح: علی‌رضا نجف‌زاده، تهران: مؤسسه انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
کاپلستون، فردریک (1388). تاریخ فلسفه (یونان و روم)، ترجمه: سید جلال‌الدین مجتبوی، تهران: سروش، چاپ ششم.
مصطفوی، سید حسن (1387). شرح اشارات و تنبیهات نمط سوم درباره نفس، تهران: دانشگاه امام صادق (ع)، چاپ دوم.
نجاتی، محمد؛ اکبری، مهدی (1391). «تبیین وجودی و معرفتی قوه حافظه در فلسفه اسلامی»، در: معرفت فلسفی، ش37، ص67-80.
Annas, J. (1992). “Aristotle On Memory and the Self”, In: Essays On Aristotle’s De Anima, ed. by Martha C. Nussbaum & A. Rorty, Oxford: Oxford University Press.
Aquinas, T. (2005). Commentaries on Aristotle’s On Sense and What Is Sensed and On Memory and Recollection, translated with introductions and notes by Kevin White and Edward M. Macierowski, Washington, D. C., The Catholic University of America Press.
Aristotle (1991). The Complete Works of Aristotle, Edited by Jonathan Barnes, Princeton University Press.
Bloch, D. (2007). Aristotle on Memory and Recollection Text, Translation, Interpretation, and Reception in Western Scholasticism, Leiden: Brill.