بررسی و نقد آرای عبدالکریم سروش در باب مرجعیت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مدرس و استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.

چکیده

در قبض و بسط تئوریک شریعت، سروش معرفت دینی را بشری و تاریخی می‌داند اما در گامی فراتر، در بسط تجربه نبوی، تجربه دینی و حتی خود دین را بشری می‌داند. وی در مرحله سوم حیات فکری‌اش، قرآن را «پیامبرنامه» می‌نامد، چراکه از بسط دین به تبع بسط تجربهٔ درونی و بیرونی پیامبر حکایت می‌کند و وحی رسالت را تابع شخصیت رسول می‌شمرد. وی برای حفظ پویایی دین، راهی را در پیش می‌گیرد که همان منزلت کانونی شخصیت بشری پیامبر در تشریع و تجربهٔ دینی و نقش ولایت او در تداوم دینداری است و به این ترتیب مرجعیت شخص پیامبر را جایگزین مرجعیت متن می‌کند و حتی مرجعیت متن را هم به پیامبر ارجاع می‌دهد. سروش در این راه از سنت عرفانی در اسلام شاهد مثال می‌آورد که عرفا کفهٔ افلاکی و آسمانی ترازوی وجود پیامبر را سنگین‌تر، و بُعد زمینی او را در نور آسمانی وحی محو کردند و پیامبر را از بُعد باطنی و روحی بسیار بزرگ کردند، به گونه‌ای که، بنا به اعتراف سروش، نیمه بشری پیامبر مغفول ماند. در این مقاله دو مسئله اساسی را با رویکردی تحلیلی‌انتقادی بررسی می‌کنیم؛ نخست، جایگزینی مرجعیت متن، و دوم تحلیلی بر بنیادهای مرجعیت پیامبر.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Abdolkarim Soroush's Views on Authority: A Review and Critique

نویسنده [English]

  • Najm al-Sadat al-Hoseyni
Lecturer and Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Al-Zahra University, Tehran, Iran,
چکیده [English]

In the book Ghabz wa Bast Teorik Shariat (Theoretical Contraction and Expansion of the Sharia), Soroush considers religious knowledge to be human and historical, but in a further step, in the book Tajrobeh Nabawi (Expansion of Prophetic Experience), he considers religious experience and even religion itself to be human. In the third stage of his intellectual life, he calls the Quran "the book of the Prophet", because he speaks of the expansion of religion as a result of the expansion of the inner and outer experience of the Prophet, and considers the prophetic revelation to be subject to the character of the Prophet. In order to maintain the dynamism of religion, Soroush puts forward the idea that is the central position of the Prophet's human personality in religious legislation and experience and the role of his guardianship in the continuation of religiosity. In this way, he replaces the authority of the Prophet with the authority of the text and even refers the authority of the text to the Prophet. In this regard, Soroush gives an example from the mystical tradition in Islam that the mystics made the heavenly dimension of the Prophet's existence heavier, and, in turn, erased his earthly dimension in the heavenly light of revelation, and exalted the Prophet from an esoteric and spiritual dimension, so that, according to Soroush, his human aspect was neglected. In this article, we examine two basic issues with a critical analytical approach; First, the replacement of the authority of the text, and second, an analysis of the foundations of the authority of the Prophet.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Personal Authority
  • Text Authority
  • Religious Experience
  • Guardianship
  • Revelation
  • Abdolkarim Soroush
قرآن کریم.
اقبال لاهوری، محمد (1390). احیای فکر دینی در اسلام، ترجمه: احمد آرام، تهران: سهامی انتشار.
ایازی، محمدعلی (1390). «نه طوطی و نه زنبور»، در: آینه اندیشه، ش8.
پاشایی، ع. (1347). بودا، تهران: پیروز.
پورحسن، قاسم (1391). جزوه درسی دوره دکتری دین‌پژوهی، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
جعفری ندوشن، شهاب (1391). معقولیت گزاره‌های دینی، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
جعفری، محمد (1382). «معنا و مبنای خاتمیت از منظر روشنفکران»، در: معرفت، ش۷۴، ص39-47.
حسین‌زاده، محمدعلی (1389). سیری در مکتب یهود، تهران: کیهان.
دباغ، سروش (1387). آیین در آیینه، تهران: صراط.
ربانی گلپایگانی، علی (1391). نقد نظریه بسط تجربه نبوی، قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه قم.
سبحانی، محمدتقی (1375). «فروغ دین در فراق عقل»، در: نقد و نظر، ش6، ص145-167.
سروش، عبدالکریم (1373). قبض و بسط تئوریک شریعت، تهران: صراط.
سروش، عبدالکریم (1374). «معنا و مبنای سکولاریزم»، در: کیان، ش26.
سروش، عبدالکریم (1385). بسط تجربه نبوی، تهران: صراط.
سلیمانی اردستانی، عبدالرحیم (1382). درآمدی بر الاهیات تطبیقی اسلام و مسیحیت، قم: مؤسسه فرهنگی طه.
صادقی تهرانی، محمد (1385). نقدی بر دین‌پژوهی فلسفه معاصر، تهران: امید فردا.
عباسی، ولی‌الله (1383). «خاتمیت از دیدگاه استاد مطهری و اقبال لاهوری»، در: رواق اندیشه، ش28، ص6-22.
فنایی، ابوالقاسم (1392). اخلاق دین‌شناسی، تهران: صراط.
مطهری، مرتضی (1380). خاتمیت، تهران: صدرا.
ویور، مری (1381). درآمدی به مسیحیت، ترجمه: حسن قنبری، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
Clifford, William Kingdom (1879). ‘The Ethics of Blief,’ in: Lectures and Essays, London: Macmillan.
Kierkegaard, Soren (1941). Concluding Unscientific Postscript, Trans. D. F. Swenson & W. Lowrie, N. J.: Princeton University Press.